มากกว่าแหล่งอาหาร

เวลาบ่ายแดดร้อนระอุ คละคลุ้งไปด้วยควันไฟป่าจากเทือกเขาบรรทัดชายแดนกัมพูชา เสียงอึกทึกดังเป็นเสียงระเบิดจากที่ไกล ๆ และกลุ่มควันห่อตัวปกคลุมท้องฟ้ามัวซัว ผมนั่งคุยและเก็บข้อมูลการหลังจากทำบ้านปลารอบใหม่กับพี่เจมส์ ซักไซร้ไล่เรียงถึงกุ้งหอยปูปลาชนิดใหม่ ๆ ที่เข้ามาโลดแล่นใช้ชีวิตในคลองประทุน และฝากท้องไว้กับบ้านปลา

สักพักกลุ่มคนหนุ่มรุ่นและสาวรวมกัน 10 คน กรูกันจับจ่ายซื้อเสบียงที่ร้านค้าหน้าบ้านพี่เจมส์ ขนมขบเคี้ยวเครื่องดื่มชนิดซ่า น้ำแข็งหลอด และดูเหมือนสิ่งที่ขาดไม่ได้ ซึ่งพวกเขาเตรียมมาอย่างดีคือเหล้าบ้าน ๆ สีเหลืองทองสดใสบรรจุในขวดพลาสติกใส่กระติกพร้อม มีเบ็ดตกปลา 4 คัน และมีเหยื่อพร้อม ผมออกปากจะไปด้วยได้ไหม พวกเขาตอบกลับมาว่า 10 คนนั้นแออัดเกินพอแล้วสำหรับเรือผุๆ 1 ลำ

พี่เจมส์กุลีกุจอ รีบเตรียมของและบอกให้ผมไปเตรียมเสบียงเราจะลงคลองประทุนตกปลาด้วยกัน ด้วยความขี้เกียจตอบข้อมูลที่ผมพยายามซักไซร้ไล่เรียง “ไปก็ ไปครับ” ผมรีบไปซื้อหาเสบียงเพราะเกรงว่าหนทางในคลองอาจยาวไกลเกินหัวค่ำ พี่แกเตรียมคันเบ็ดไปสองคันมีเหยื่อหมึกหอม 1 ตัวในลังโฟมโปะน้ำแข็งไว้ นั่งรถสามล้อประจำตำแหน่งช่วยจับของและอุปกรณ์หายเข้าไปในพงป่าปาล์มน้ำมัน อย่างทุลักทุเล

ตรงท่าเทียบเรือเจอกลุ่มหนุ่มรุ่นและสาวอีกครั้งพวกเขากำลังเก้กั้งกันลงเรือ เป็นเรือผุ ๆ ลำเล็ก พวกเขานั่งรวบและบริหารจัดการตำแหน่งแห่งที่ให้ทุกคนได้นั่งกันพร้อม ไม่รู้ทำไมจึงรู้สึกเหมือนภาพตรงหน้ามันชวนให้เห็นภาพจำในวัยเด็ก และรู้สึกสนุกแทนพวกเขา ถ้าหากเรือผุลำนั้นไม่จมคลองไปสะก่อน

ผมลงเรือไปกับพี่เจมส์สองคนตามติดหลังเรือพวกเขาไป ดูดีๆ ภาพนั้นเหมือนเรือโดยสารประจำคลองแสนแสบในชั่วโมงรีบเร่งไม่ผิดเพี้ยน มันแน่นขนัด พวกเขามีรอยยิ้มเต็มเปี่ยมราวกับว่าปลาในคลองกำลังร้องตะโกนเรียกหา อย่างน้อยด้วยฤทธิ์ของเหล้าบ้าน ๆ คงจะทำให้พวกเขาได้ยินอย่างนั้น และไม่นึกอยากตกปลาพวกนั้นด้วยความเอ็นดู เพราะที่จริงแล้วพวกเขาไม่ได้ตั้งใจจะตกปลากัน ผมคล้ายว่าจะเข้าใจความรู้สึกแบบนั้น และพี่เจมส์ย่อมเข้าใจดียิ่งกว่าผมแน่นอน มันเป็นไม้ตายสุดท้ายเมื่ออยากหลีกหนีความกลัดกลุ้มที่บ้าน

เรือพี่เจมส์จอดริมคลอง ไกลห่างจากบ้านปลาพอสมควร แกเกี่ยวเบ็ดด้วยเหยื่อหมึก และให้ผมช่วยหย่อนลงน้ำ 1 คัน ผมตื่นเต้นนิดหน่อยด้วยอาการที่จับผิดจับถูก ส่วนพี่เจมส์ก็หย่อนเบ็ดของตัวเอง ไม่นานนักเหมือนปลาจะกินเหยื่อ แกจึงรีบยกขึ้นมา ปรากฏเป็นปลาตัวเล็กมีเสียงร้องโอด ๆ คล้ายอึงอ่าง มันคือปลากด และไม่แคลงใจอีกต่อไปว่าทำไมทั้งประเทศจึงตั้งชื่อมันเหมือนกันหมด เสียงร้องโอด ๆ ยังคงดังลอดฝาลังโฟม

เวลาบ่ายผ่านไปแดดร้อนเริ่มอ่อนแรง แน่นอนมือใหม่อย่างผมยังไม่ได้สักตัวเดียว และพี่เจมส์ก็ไม่มีวี่แววของตัวที่สอง เราสับเปลี่ยนที่ตกปลากันหลายครั้งก็ยังคงไม่มีวี่แวว มันเป็นวิถีแบบประมงพื้นบ้านพวกเขาใช่ชีวิตส่วนใหญ่หลายชั่วโมงต่อวันและค่ำคืนในคลองประทุนแห่งนี้ ภาระที่แบกรับไว้ของครอบครัวนั้นส่วนหนึ่งคลองเป็นผู้แบ่งเบามาอย่างนั้นมานานและหลายครั้งยาวนาน

อีกเช่นกันที่ความกลัดกลุ้มถูกโยนลงคลองแห่งนี้ด้วยฤทธิ์ของเหล้าบ้าน ๆ หากว่า กุ้ง หอย ปู ปลา หาไม่ได้ แน่นอนภาพในคลองจะเต็มไปด้วยความว้าวุ่นใจแล้วพี่เจมส์ก็เร่งรีบขับเรือหนีจากตรงนั้นกลับบ้าน